Ginza Cosmetics (1951)

Tytuł angielski: Ginza Cosmetics

Tytuł oryginalny: 銀座化粧 / Ginza keshō

Reżyseria: Mikio Naruse

Scenariusz: Matsuo Kishi, na podstawie powieści Tomoichirō Inoue

Studio: Ito Productions, dystrybucja: Shintoho

Premiera: 14.04.1951

Obsada: Kinuyo Tanaka, Ranko Hanai, Kyōko Kagawa, Yūji Hori, Eijirō Tōno, Eijirō Yanagi, Yoshihiro Nishikubo i inni.

O czym:

Film stanowi wycinek z życia samotnej matki w średnim wieku, pracującej jako hostessa w jednym z barów w rozrywkowej dzielnicy Tokio, tytułowej Ginzie.

Omówienie:

Podobnie jak w przypadku Tancerki (Maihime), mający premierę 4 miesiące wcześniej Ginza Cosmetics także jest postrzegany jako wstęp do okresu wybitności Mikio Narusego, który to okres rozpoczął się jeszcze w 1951 roku za sprawą Jadła (Meshi). W przeciwieństwie jednak do Tancerki, jaka jest w stanie wywołać w widzu pewne emocje, Ginza Cosmetics – w moim odczuciu przynajmniej – jest mocno nijakim filmem. Jego główną wadą jest brak wyraźnego głównego wątku, przez co kolejne wydarzenia zdają się być raczej serią luźno powiązanych ze sobą sekwencji aniżeli stanowią zwartą konstrukcję fabularną. Można interpretować to jako odzwierciedlenie przypadkowości ludzkiego życia, lecz nie da się zaprzeczyć, że znacząco obniża to zaangażowanie w fabułę, pozostawiając widza często w pozycji biernego obserwatora atrakcyjnego spektaklu.

Tak jak w większości pozycji z filmografii Narusego również i ta dotyczy życia kobiet ze średniej warstwy społecznej; innymi słowy kobiet pracujących, które próbują przetrwać z dnia na dzień w biednej i ideologicznie schizofrenicznej powojennej Japonii. Bohaterka Ginza Cosmetics – Yukiko Suji (Kinuyo Tanaka) – to była gejsza, obecnie pracująca jako hostessa w Ginzie aby zarobić na utrzymanie siebie i swojego synka (Yoshihiro Nishikubo), jakiego samotnie wychowuje. I jak to zwykle bywa z dobrodusznymi kobietami w japońskich dramatach staje się ona celem wykorzystywania przez mężczyzn. Kolejną cechą charakterystyczną tychże dramatów jest fakt umieszczenia bohaterki na rozdrożu między starą, tradycyjną Japonią, a postępującą modernizacją kraju. Warto w tym kontekście zauważyć, że przeciwnie do produkcji takich, jak The Angry Street (Ikari no machi, 1950) w Ginza Cosmetics Naruse nie demonizuje zupełnie klubów i dzielnic rozrywek – jak tytułową Ginzę – ile raczej każe szukać ukrytych zalet i dobroci wśród zepsucia i moralnej zgnilizny, widocznych na pierwszy rzut oka. Być może zmiana wynika wyłącznie z faktu, że produkcja jest adaptacją powieści Tomoichirō Inoue, podchodzącego do podobnych kwestii odmiennie od Fumio Niwy, którego powieść była podstawą scenariusza do The Angry Street. Jakkolwiek by nie było tym razem zarówno w świecie tradycyjnym, jak nowoczesnym udaje się wyłuskać cechy pozytywne. Nie sprawia to oczywiście, że postaci mogą zmierzać w kierunku szczęśliwego życia, a jedynie w kierunku życia w zgodzie z własnym sumieniem, co pewnie jest jednak małym pocieszeniem jako że ostatecznie muszą one przemilczeć – szczególnie jeśli są kobietami – swoje troski i znosić cierpienie w ciszy.

W tym kontekście nie dziwi, że mężczyźni są tu przedstawieni w negatywnym świetle. Biedni, udający bogaczy oszuści, korzystający z finansowej pomocy kobiet nieudacznicy, hipokryci etc. składają się na męski krajobraz produkcji, wypełniając ją przy okazji zarówno scenami dramatycznymi, jak komediowymi. To w dużej mierze dzięki kontrastowi między mężczyznami a Yukiko staje się widoczna konstatacja tragizmu ludzkiego życia. Jedynym pozytywnie charakteryzowanym mężczyzną jest tu inteligentny młodzieniec (Yūji Hori) wiejskiego pochodzenia (wyrażający tym samym pozytywny stosunek twórców filmu do obszarów wiejskich jako ostatnich bastionów tradycji), łączący empatię, szacunek wobec innych i miłość do poezji z niechęcią do kolorowych dzielnic oraz tłoku. Stąd choć nawet jeśli główne postaci zdają się z mniejszym lub większym powodzeniem łączyć tradycję z nowoczesnością, obecność chłopaka stanowi wyraźne wyrażenie tęsknoty za prostym, sielankowym życiem z dala od przestrzeni miejskich, charakteryzowanych jako co najmniej dwulicowe. Intelekt młodzieńca rozbudza też intelekt protagonistki, wskazując, że jej prawdziwe ja zostało zduszone i pokazując, że w gruncie rzeczy osoba taka jak ona nigdy nie miała i nigdy nie będzie miała możliwości rozwinąć w pełni skrzydeł.

Jako powolny dramat pozbawiony punktów przełomowych czy chęci stopniowania napięcia Ginza Cosmetics rozwija się jednak bez większych emocji. Sprawia to, że jednym z najciekawszych aspektów filmu jest fakt przedstawienia akcji z perspektywy ówczesnych barów w Ginzie, co stanowi intrygujący wgląd w rozrywkowy świat ówczesnej Ginzy, pracę hostess etc. W tle również obserwujemy modernizującą się Japonię poprzez postępujące prace budowlane w Tokio i nowoczesne wieżowce.

Główną rolę w filmie zagrała jedna z najsłynniejszych na świecie japońskich aktorek: Kinuyo Tanaka. Przed nastaniem lat 50., w październiku 1949 roku wyruszyła ona w trwającą trzy miesiące podróż do Stanów Zjednoczonych jako jedna z pierwszych wysłanniczek kulturowych po wojnie, a po powrocie do Japonii podjęła decyzję odejścia ze studia Shochiku, gdzie zaczęła grać w 1924 roku. Jako niezależna aktorka kontynuowała współpracę z najwybitniejszymi reżyserami w kraju, w tym z Kenjim Mizoguchim, z którego filmów jest najszerzej kojarzona poza Japonią. W 1950 roku pojawiła się m.in. w Pierścionku zaręczynowym (Konyaku yubiwa) Keisuke Kinoshity oraz w największym kasowym przeboju roku Siostrach Munekata (Munekata kyōdai) Yasujirō Ozu. Obsadzenie jej w głównej roli z pewnością pomogło w pozytywnej recepcji produkcji, acz nie osiągnęła ona ani wielkiego sukcesu komercyjnego, ani krytycznego (choć uplasowała się na 24. pozycji na liście Kinema junpo). Tanaka – jak zawsze – zaprezentowała doskonałą kreację aktorską i stanowi bodaj największą zaletę produkcji. W produkcji jedną z głównych ról zagrała też Kyōko Kagawa, na dwa lata przed swoją przełomową kreacją w Tokijskiej opowieści (Tōkyō monogatari) Yasujirō Ozu.Jako ciekawostkę warto także dodać, że asystentem reżysera przy filmie był Teruo Ishii, przyszły kultowy twórca licznych produkcji kina eksploatacji.