Chłopięce lata (1951)

Tytuł polski: Chłopięce lata

Tytuł angielski: Boyhood

Tytuł oryginalny: 少年期/ Shōnenki

Reżyseria: Keisuke Kinoshita

Scenariusz: Keisuke Kinoshita i Sumie Tanaka, na podstawie powieści Isoko Hatano

Studio: Shochiku

Premiera: 12.05.1951

Obsada: Akira Ishihama, Chishū Ryū, Akiko Tamura, Rentarō Mikuni, Toshiko Kobayashi, Mitsuko Sakura, Takeshi Sakamoto i inni.

O czym:

Rodzina, której członkowie nie popierają udziału Japonii w wojnie przeprowadza się na wieś, gdzie spotyka się ze społecznym ostracyzmem.

Omówienie:

Między komediowymi filmami o Carmen Keisuke Kinoshita w 1951 roku zrealizował również dramat osadzony w okresie wojennym, w roku 1944. Chłopięce lata jest produkcją rewizjonistyczną, gdzie poprzez punkt widzenia nastoletniego chłopaka Kinoshita wpierw prezentuje społeczną wiarę w słuszność wojny, następnie zaś przyznanie racji starszemu, mądrzejszemu ojcu protagonisty, jaki od samego początku postrzegał udział Japonii w militarnym konflikcie za bezsensowny i zgubny. Naświetlając troski i problemy dręczące bohatera Kinoshita na przestrzeni filmu przedstawia negatywny wpływ wojny i militarystycznej propagandy na życie społeczne oraz na zmieniającą się opinię społeczną zestawioną z faktem, że wojna nie tylko nie prowadziła do zwycięstwa, lecz, że kontynuowano ją nie dla dobra narodu, a z powodu destrukcyjnego poczucia dumy i wyższości, każących brnąć w przegraną sprawę kosztem życia obywateli zamiast przyznać się do błędu i złożyć broń.

Rodzina protagonisty Ichiro (Akira Ishihama) w ucieczce przed niebezpieczeństwami grożącymi w będącym celem bombardowań Tokio przenosi się do wiejskiej Suwy. Ojciec (Chishū Ryū) bohatera jest liberalnym pacyfistą, zupełnie niepopierającym zaangażowania Japonii w wojnę. Jego syn – głównie z powodu nasłuchania się napotykanych ludzi i propagandowych haseł – nie podziela i nie rozumie poglądu ojca. Jego położenie staje się tym trudniejsze, że nie tylko w metropolii, lecz w nowym miejscu zamieszkania także jest otoczony ludźmi, silnie i agresywnie popierającymi militarną politykę kraju. Musi więc znosić zarówno frustrację spowodowaną niezrozumieniem swoich rodziców i niemożliwością dołączenia do armii (z powodów zdrowotnych, jak i z decyzji ojca), jak również brutalne ataki i naśmiewanie się ze strony środowiska, postrzegającego rodzinę chłopaka za co najmniej niepatriotyczną, a być może nawet za przestępczą; opinia „potwierdzana” przez fakt, że ojciec Ichiro jest profesorem literatury angielskiej. Czyni to z nich społecznych wyrzutków, z którymi większość ludzi nie chce mieć do czynienia, tym samym zmuszając ich do ciężkiej pracy, wykluczenia i życia w biedzie.

Ichiro w tym kontekście jest oczywiście reprezentacją (na nowo) dorastającego narodu. Narodu, który dał się przekonać wojennej, militarnej racji; zamknięty w świecie, gdzie spotyka niemal wyłącznie osoby przekonujące go do słuszności agresywnej polityki nie rozumie zachowania jednostek niewierzących w sens konfliktu. Nie ma jednak możliwości poprowadzenia z nikim rzetelnej dyskusji, jako że otoczony jest albo przez ludzi z wypranymi umysłami, albo – jak jego ojciec – ludźmi wierzącymi, że powinien on samodzielnie wyrobić sobie własny punkt widzenia. Zagubiony w niepewności i zewnętrznej agresji Ichiro naturalnie zaczyna postrzegać ojca jako źródło swojego cierpienia. Mimo tego ostatecznie – potwierdzając powtarzane mu słowa, że „aby zrozumieć musi dorosnąć” – wraz z wiekiem, obserwacjami i przede wszystkim doświadczeniem przychodzi do niego także i zrozumienie. Oczywiście dla Ichiro, jak i dla japońskiego narodu, zrozumienie to jest niejako wtłoczone siłą: kraj przegrywa wojnę, kłamstwa o zwycięstwie zostały odsłonięte, a wraz z ich odsłonięciem upadła wiara, że jakiekolwiek zapewnienia władzy były prawdziwe.

Kinoshita dla podkreślenia swojego przesłania korzysta wtedy z imperialistycznej, militarnej, propagandowej muzyki jako ironicznego komentarza wskazującego rozdział między publicznym przekazem a rzeczywistością. Ostatecznie jego Ichiro i jego Japonia dorastają i z chaosu decydują się przejść na ścieżkę pokoju, miłości i poszanowania innych. Jak długo jednak będą nią podążać i czy wszyscy na nią wstąpią niestety nie wiadomo.

Główną rolę w Chłopięcych latach zagrał Akira Ishihama w Polsce najszerzej kojarzony z roli w Harakiri (Seppuku, 1962) Masakiego Kobayashiego. Omawiana produkcja stanowi debiut aktora, który pojawił się w niej w wieku 16 lat. Ishihama zgłosił na przesłuchanie do roli po rekomendacji do Shochiku ze strony jego starszej siostry. Jego rola spotkała się z bardzo pozytywną recepcją zarządu studia, stąd podpisano z młodym aktorem kontrakt. Poza Ishihamą w filmie pojawili się też Akiko Tamura jako matka protagonisty, Chishū Ryū jako jego ojciec i Rentarō Mikuni w roli jednego z nauczycieli. Mikuni debiutował w tym samym roku, pojawiając się w innym filmie Kinoshity: Wróżka (Zenma), także jego trzecia rola w karierze była rolą u Kinoshity: Fireworks Over the Sea (Uni no hanabi), też mający premierę w 1951 roku. Tym samym można stwierdzić, że to Kinoshita wypromował tego uzdolnionego aktora, obsadzając go w pierwszo i drugoplanowych rolach w swoich produkcjach i odsłaniając charyzmę młodego Mikuniego, jaki w przyszłości osiągnie liczne sukcesy i zyska szerokie uznanie.