Historia Japonii, wstęp.

Najstarsze istniejące kroniki, przedstawiające historię Japonii – Kojiki i Nihon shoki – opisują wędrówkę Kamu-yamato-ihare-biko no Mikoto z południowego Kyūshū do równiny Yamato, którą odbył w towarzystwie wybranych przez siebie przywódców klanów (uji). Historycy uznają go za pierwszego cesarza, pośmiertnie nazwanego Jimmu. Podczas swojej podróży natykał się na różne grupy ludzi, stawiające mu czoła. Pokonywał je głównie dzięki swojej zmyślności; pomocny był też fakt, że zwykle wystarczyło zabić lidera danej grupy aby ją sobie podporządkować. Zdarzało się jednak, iż spotykał takie plemiona jak Tsuchigumo (Ziemne Pająki), które były zbyt prymitywne aby posiadać jakichkolwiek przywódców, co oznaczało konieczność dłuższej i agresywniejszej walki (plemię zostało unicestwione dopiero w IV wieku). Zwykle o wrogości wobec danej grupy decydowały fizyczne i/lub społeczne różnice, uniemożliwiające asymilację czy współpracę.

Opowieści te są zapewne niezbyt dokładnym opisem istnienia różnych ludów na terenie Japonii, której osiem wysp zostało stworzonych – wg wierzeń – specjalnie dla potomków Amaterasu, Bogini Słońca. Mimo tego istotnym jest fakt, że poprzez opisanie innych ludzi jako nierozwiniętych, zdeformowanych etc. ludność Yamato w prosty sposób umieściła siebie na szczycie ówczesnej drabiny społecznej. Oznaczało to, że prawo do rządzenia było w okresie formowania się Japonii dyktowane nie przez doświadczenie czy status, lecz poprzez „boską proweniencję”. Należało udowodnić swoją wartość i zademonstrować przywiązanie do rad udzielanych przez kami, lokalne bóstwa.

Czy historie opowiedziane w kronikach są prawdziwe, pewności nie ma. Jest za to pewność, że na japońskich wyspach faktycznie przebywały różne skupowiska ludzkie zanim jeden, potężny klan rozpoczął proces centralizacji, jaki doprowadził do stworzenia królestwa Yamato. Pierwsi chińscy historycy, którzy wspominają o Japonii, określają zamieszkujące teren ludy jako Wo (po japońsku: Wa) i wskazują na istnienie dużej grupy różnych plemion na dość wysokim stopniu zaawansowania życia społecznego. Ci sami historycy wskazują również, że największym i najważniejszym ludem są, jak sami siebie nazywają, Yamatai. Potwierdza to prawdziwość historycznych zapisów, jako że Wa było określeniem pejoratywnym, co sprawia, iż jest niezwykle mało prawdopodobne, żeby Japończycy sami tak siebie określali. Lokalni mieszkańcy najpewniej identyfikowali się poprzez nazwy zamieszkiwanych terenów i cech naturalnych, później poprzez wykonywane zawody, a ich nastawienie i świadomość istnienia zarówno innych grup/nacji, ale również świadomość własnej egzystencji jako części większego świata, rozwijała się w kontekście działalności Chin. Niebawem zaczęły pojawiać się imiona plemienne, później klanowe, rodzinne i w końcu imiona indywidualne, takie jak Kumaso, Emishi, Nakatomi, Imibe czy Keitai.

Antyczne ludy nie wykazują między sobą wielkich różnic kulturowych. Odmienności między nimi są określane zatem na podstawie archeologicznych badań, określających typy ceramiki, narzędzi, domów, szkieletów, sposobów pochówków oraz jakichkolwiek pozostałości dot. informacji nt. ich społecznego życia. Stąd też dzielenie wczesnego okresu rozwoju Japonii na poszczególne epoki jest co najwyżej umowne. Sposób rozwoju wczesnych społeczności nie różnił się tam od standardowego: początkowo istniały różne mniejsze skupowiska ludzkie bez konkretnej przynależności terytorialnej; następnie pojawiły się ludy korzystające z mezolitycznych wynalazków w celu przetrwania; kolejne są ludy Jōmon z różnych regionów, prowadzący plemienny tryb życia oparty zwykle na zbieractwie żywności; w końcu czwarta faza to pojawienie się rolniczych społeczności Yayoi rządzonych przez wodzów-szamanów, które zajmowały się wczesną metalurgią oraz gdzie wyłoniły się pierwsze struktury społeczne. Oczywiście kluczowe dla rozwoju grup było geograficzne rozlokowanie źródeł pożywienia. Trzeba też pamiętać, że we wczesnym okresie historii kraju Japonia wciąż miała połączenia lądowe z resztą azjatyckiego kontynentu. Dopiero znacznie później, gdy poziom wód się podniósł i wytworzyły się japońskie wyspy, rozwój kraju został naznaczony długim okresem izolacji od reszty świata; okresem dojrzewania i upadku kultury Jōmon. Później kontakty z kontynentem ponownie zaczęły przybierać na sile, dzięki czemu w okolicy 500 roku p.n.e. wprowadzono do Japonii ryż i wyłoniła się tam rolnicza gospodarka Yayoi, prowadząca bezpośrednio do okresu piśmiennej historii.