Miecz do wynajęcia (1952)

Tytuł polski: Miecz do wynajęcia

Tytuł angielski: Sword for Hire

Tytuł oryginalny: 戦国無頼/ Sengoku burai (Włóczędzy epoki/w epoce Sengoku)

Reżyseria: Hiroshi Inagaki

Scenariusz: Hiroshi Inagaki, Akira Kurosawa, na podstawie powieści Yasushiego Inoue

Studio: Toho

Premiera: 22.05.1952

Obsada: Toshirō Mifune, Rentarō Mikuni, Danshirō Ichikawa, Shirley Yamaguchi, Shinobu Asaji, Takashi Shimura, Eijirō Tōno i inni.

O czym:

Akcja filmu rozgrywa się w epoce Sengoku w 1573 roku, czyli w roku zakończenia siogunatu Ashikaga. Tłem dla głównych wątków jest marsz Ody Nobunagi, którego armia podbija kolejne zamki poprzez 4 lata zaprezentowanej w filmie historii.

Omówienie:

Film rozpoczyna się nocą, tuż przed upadkiem zamku atakowanego przez armię Nobunagi. Wśród obrońców znajdują się Hayate-no-suke (Toshirō Mifune), Jurota (Rentarō Mikuni) i Yaheiji (Danshirō Ichikawa). Yaheiji jest starym, doświadczonym wojownikiem, gotowym wziąć udział w przegranej bitwie i oddać w niej życie. Jurota jest jego zupełnym przeciwieństwem; jest tchórzem, planującym ucieczkę z oblężonej fortecy. Hayate natomiast jest utalentowanym szermierzem, który nie ma zamiaru ani zginąć, ani uciekać. Pierwsza potyczka z siłami Nobunagi kończy się korzystnie dla obrońców. Pomiędzy starciami Yaheiji uznaje, że Hayate jest zbyt młodym i potężnym wojownikiem by oddał życie za przegraną sprawę i mobilizuje go do ucieczki z zamku. Sam Hayate nie jest przekonany co do słuszności tego kroku, lecz gdy przybywa po niego jego ukochana Kano (Shinobu Asaji) razem decydują się na wspólną ucieczkę. Tej samej nocy z miejsca walk próbuje zbiec też Jurota. Hayate lituje się nad przyjacielem i pozwala mu uciec wraz z Kano, a samemu zostaje w zamku. Nazajutrz – podczas kolejnego starcia – Hayate zostaje ciężko raniony i pozostawiony na śmierć. Odnajdują go jednak bandyci, jacy przybyli zebrać broń i zbroje zmarłych samurajów, aby później je sprzedać. Wśród nich znajduje się piękna Oryo (Shirley Yamaguchi). Postanawia ona wyleczyć młodego, przystojnego samuraja. Tymczasem Yaheiji trafił do niewoli Nobunagi, lecz prędko z niej ucieka, po czym tworzy własny gang.

Miecz do wynajęcia jest kolejnym filmem Inagakiego odgrywającym istotną rolę w rozbudzeniu gatunku jidaigeki w powojennej Japonii. Korzysta on tu z wielu składników, zapewniających produkcji popularność wśród szerokiej widowni. Jego film posiada sporo cech kina przygodowego, silnie charakteryzowane postaci o jasnych cechach, gwiazdorską obsadę, sporą skalę wydarzeń oraz rozbudowane wątki romantyczne, a także zaskakująco rozbudowane postaci kobiece, biorąc uwagę gatunek i okres powstania produkcji. Shirley Yamaguchi jako nader aktywna Oryo (w przeciwieństwie do tradycyjnej, pasywnej Kano) nieraz kradnie dla siebie sceny i nawet ultra-charyzmatyczny Mifune nic nie może na to poradzić.

Inagaki rozbija akcję filmu na kilka wątków, które znajdują punkt wspólny w osobie Hayatego. Produkcja stopniowo odsłania się przez to jako historia niespełnionych miłości: Juroty do Kano i Oryo do Hayatego. Twórcy unikają jednak zbytniego pesymizmu stąd, choć nie brak tu tragicznych scen i nie wszyscy bohaterowie przeżyją, ostatecznie Miecz do wynajęcia kończy się pozytywnie, dopełniając wizerunku komercyjnie zorientowanego kina (przy czym, pragnę dodać, nie uznaję tego za wadę). Jego największą zaletą jest być może aktorska obsada: słynni Mifune czy Mikuni potwierdzają dlaczego uznawani są za jednych z najwybitniejszych aktorów w japońskim kinie, doświadczony i sławny aktor kabuki Ichikawa zalicza tu jeden z rzadkich filmowych z pewnością mobilizując niejednego fana do przybycia do kina, a o posiadającej już wtedy międzynarodową renomę Yamaguchi wspominałem wcześniej.

Na drugim planie Inagakiemu udaje się również przemycić komentarze dotyczące samurajskiego konduktu epoki Sengoku oraz wojny jako takiej. Jurota jest tchórzliwym, kłamliwym człowiekiem, któremu nie dzięki zdolnościom w walce czy honorowi, a dzięki oszustwom i pracy robotniczej wspina się na dość wysokie szczeble w hierarchii w armii Nobunagi. W ten sposób wskazuje na sposób postrzegania honorowych samurajów, jakimi niewątpliwie są Hayate oraz Yaheiji; obaj mają problemy ze znalezieniem miejsca na świecie, który samurajskiego honoru nie uważa za coś tak przydatnego, jak często sugeruje. Ponadto przewija się przez film motyw samurajów jako ludzi (nieświadomie) niemoralnych. Gdy Hayate odmawia pomocy bandytom w zbieraniu broni i zbrój zmarłym, Oryo i jej ludzie mówią mu, że to samurajowie są prawdziwymi złodziejami: „[…] nie chcesz pomagać w kradzieży, ale nie przeszkadza ci wywoływanie wojen. Kim w ogóle są samurajowie? Wielkimi złodziejami, którzy wszczynają wojny i okradają wsie” (tłum. własne). Motyw samurajów plądrujących wsie pojawia się również, gdy osłabiony i spragniony Hayate przybywa do małej wioski aby się napić wody ze studni. Kiedy zostaje spostrzeżony przez jednego z mieszkańców pierwszą reakcją wieśniaka jest przerażona prośba, by samuraj nikogo nie okradł.

Ten sam wieśniak dotyka też tematu wojny, poprzez opowieść o historii swoich synów. Starszy z nich został powołany do armii i zginął; drugi dołączył by pomścić brata, lecz również poległ w jednej z bitew jako anonimowy żołnierz. Obraz wojen jako bezsensownej utraty życia oraz krytyka samurajskiego konduktu jako zwykle fałszywej maski zasłaniającej niskie, brutalne popędy z pewnością trafiał na podatny grunt w powojennej Japonii, która rozpętała bezsensowną wojnę, i której władza militarna inspirowała się bushido, kodeksem samurajskiego konduktu, tam samo wykorzystując go jako pozór nadający sztucznej chwały niecnym czynom.

Przede wszystkim jednak Miecz do wynajęcia jest kinem o dużych walorach rozrywkowych. Pozbawiony co prawda rozbudowanych scen rodem z chanbara oferuje dość prędką narrację, zmienne krajobrazy i lokacje, barwne tło historyczne, interesującą paletę postaci oraz ciekawe zainscenizowane sceny z nocnym atakiem armii Nobunagi, prezentowanym niemal wyłącznie poprzez dźwięk, na czele. Dla miłośników klasycznego jidaigeki jest to wysoce rekomendowana pozycja.